Objawy na różnych poziomach wiekowych

Tutaj możecie Państwo zapoznać się ze szczegółowymi objawami ryzyka dysleksji

na poszczególnych etapach rozwoju dziecka, nigdy nie należy ich lekceważyć.

1. RYZYKO DYSLEKSJI OBJAWY OD URODZENIA DO 12 MIESIĄCA ŻYCIA
2. RYZYKO DYSLEKSJI OBJAWY OD 2-3 ROKU ŻYCIA
3. RYZYKO DYSLEKSJI OBJAWY OD 3-5 ROKU ŻYCIA
4. OBJAWY DYSLEKSJI KLASA I-III
5. OBJAWY DYSLEKSJI POWYŻEJ 10 ROKU ŻYCIA (od klasy IV)

RYZYKO DYSLEKSJI OBJAWY OD URODZENIA DO 12 MIESIĄCA ŻYCIA:

WIEK NIEMOWLĘCY (0-PIERWSZY ROK ŻYCIA)

• Motoryka duża – opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy

Dzieci nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w posta­wie siedzącej i stojącej.

• Minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniżone napięcie mięśniowe, utrzymujące się pierwotne odruchy wrodzone, które powinny zaniknąć do końca pierwszego roku życia.

RYZYKO DYSLEKSJI OBJAWY OD 2-3 ROKU ŻYCIA

WIEK PONIEMOWLĘCY (2-3 LATA)

• Motoryka duża – opóźniony rozwój ruchowy.

Dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu. Póź­niej zaczynają chodzić, biegać;

• Motoryka mała – opóźniony rozwój motoryki rąk

Dzieci są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze (np. myjąc ręce, ubierając się, jedząc łyżką, zapinając duże guziki), a także mało sprawne w za­bawach manipulacyjnych (np. polegających na budowaniu z klocków);

• Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa – opóźnienie rozwoju grafomotorycznego

Dzieci nie próbują same rysować, w wieku 2 lat nie naśladują rysowania linii, w wieku 2 lat 6 miesięcy nie potrafią naśladować kierunku poziomego i piono­wego linii, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła;

• Funkcje językowe – opóźnienie rozwoju mowy

Dzieci później wypowiadają pierwsze słowa (w pierwszym roku życia), w wie­ku 2 lat – zdania proste i w wieku 3 lat – zdania złożone.

RYZYKO DYSLEKSJI OBJAWY OD 3-5 ROKU ŻYCIA

WIEK PRZEDSZKOLNY (3-5 LAT)

• Motoryka duża – niska sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała,

która objawia się tym, że dziecko:

– słabo biega,

– ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, np. podczas chodzenia po linii kra­wężnika,

– z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze,

– jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych

• Motoryka mała – słaba sprawność ruchowa rąk, której symptomami są:

– trudność i niechęć do wykonywania czynności samoobsługowych, np. zapi­nania małych guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych, takich jak nawlekanie korali.

• Koordynacja wzrokowo-ruchowa, w zakresie której zaburzenia objawiają się:

• trudnościami z budowaniem z klocków,

• niechęcią dziecka do rysowania, wykonywaniem bardzo uproszczonych ry­sunków,

• poprzez sposób trzymania ołówka w palcach (nieprawidłowy chwyt) – dziecko rysując za mocno lub za słabo go przyciska,

• brakiem umiejętności rysowania koła – w wieku 3 lat, kwadratu i krzyża -w wieku 4 lat, trójkąta i kwadratu opartego na kącie – w wieku 5 lat

• Funkcje wzrokowe – zaburzenia w rozwoju objawiają się:

• nieporadnością w rysowaniu (rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie),

• trudnościami w składaniu według wzoru obrazków pociętych na części, puz­zli, wykonywaniu układanek, mozaiki

• Funkcje językowe – zaburzenia w rozwoju stają się widoczne poprzez:

• opóźniony rozwój mowy,

• nieprawidłową artykulację wielu głosek,

• jako trudności z wypowiadaniem nawet niezbyt złożonych wyrazów (częste przekręcanie wyrazów), wydłużony okres posługiwania się neologizmami

• trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów,

• trudności z zapamiętaniem i przypominaniem nazw (szczególnie sekwencji nazw, takich jak pory dnia, nazwy posiłków),

• trudności z zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek,

• trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie głównie równoważników zdań i zdań prostych, mały zasób słownictwa;

• Lateralizacja – opóźniony rozwój

• brak przejawów preferencji jednej ręki,

  • Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – opóźnienie orientacji

• z końcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazać prawej ręki (myli się).

OBJAWY DYSLEKSJI KLASA I-III

WIEK SZKOLNY (KLASA L – III)

• Motoryka duża, czyli mała sprawność ruchowa całego ciała; dziecko:

• ma trudności z opanowaniem jazdy na hulajnodze, dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach,
• niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach w-f, ponieważ ma trudności z wykonywaniem niektórych ćwiczeń, np. układów gimnastycznych;

• Motoryka mała, czyli obniżona sprawność ruchowa rąk – dziecko:

• nie opanowało w pełni czynności samoobsługowych związanych z ubieraniem się, myciem i jedzeniem (nożem i widelcem);

• Koordynacja wzrokowo-ruchowa – zaburzenia objawiają się:

• trudnościami z rzucaniem do celu i chwytaniem,
• niechęcią do rysowania i pisania,
• poprzez sposób trzymania ołówka/długopisu – dziecko zbyt mocno przyciska ołówek/długopis przez co ręka szybko się męczy
• trudnościami z rysowaniem szlaczków w liniaturze zeszytu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych,
• poprzez niski poziom graficzny rysunków i pisania – dziecko „brzydko” ry­suje (poziom wykonania – nieadekwatny do wieku życia) i niestarannie pisze (nie mieści się w liniaturze, pisze wolno);

• Funkcje wzrokowe – objawy zaburzeń to:

• trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków, ukła­dania mozaiki,
• trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki,
• trudności z odróżnianiem kształtów podobnych (np. liter m-n, 1-t-ł) lub iden­tycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-d);

• Funkcje językowe – objawy zaburzeń to:

• wadliwa wymowa,
• przekręcanie złożonych wyrazów (przestawienie głosek i sylab, asymilacje głosek, np. sosa lub szosza),
• używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym: trud­ności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, sformułowań wy­rażających stosunki przestrzenne: nad-pod, za-przed, wewnątrz, na zewnątrz;
• trudności z pamięcią fonologiczną, sekwencyjną, czyli trudności dotyczące zapamiętywania: sekwencji nazw, np. nazw dni tygodnia, pór roku, nazw ko­lejnych posiłków, sekwencji czasowej: wczoraj – dziś -jutro i sekwencji cyfr: szeregów 4-cyfrowych: wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie,
• trudności z szybkim wymienieniem nazw, np. wszystkich znanych owoców, szeregu słów,
• wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków,
• trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem liter alfabetu, cyfr, powtarzaniem z pamięci szeregu słów oraz szeregów cyfrowych (złożonych z pięciu cyfr),
• trudności z zapamiętaniem tabliczki mnożenia;

• Lateralizacja – utrzymywanie się oburęczności

• Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – przejawy zaburzeń to:

• trudność z jednoczesnym wskazywaniem na sobie części ciała i określaniem ich terminami: prawe-lewe, np. odróżnieniem prawej i lewej ręki, strony ciała,
• trudności z określaniem położenia przedmiotów względem siebie, np. droga na prawo, zaś drzwi na lewo,
• pisanie liter i cyfr zwierciadlane i/lub zapisywanie wyrazów od prawej do lewej strony;

• Czytanie – nasilone trudności w nauce czytania, dziecko:

• bardzo wolno czyta – prymitywna technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), ale mało błędów,
• bardzo szybko czyta, lecz popełnia przy tym wiele błędów – wynikają one z tego, że dziecko domyśla się treści na podstawie kontekstu,
• niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst;

• Pisanie – trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem roz­woju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej to:

• trudność z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter o skompliko­wanej strukturze (np. wielkie litery pisane: F, H, Ł, G),
• mylenie liter podobnych pod względem kształtu, np. 1-t-ł, m-n,
• mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni: p-b—d-g,
• popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów;

OBJAWY DYSLEKSJI POWYŻEJ 10 ROKU ŻYCIA (od klasy IV)

Motoryka duża

• Obniżona sprawność ruchowa całego ciała: uczeń ma trudności z nauczeniem się jazdy na wrotkach, łyżwach, nartach oraz niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach w-f, np. może mieć trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych, układów tanecznych jak i gimnastycznych.

Motoryka mała

• Obniżona sprawność ruchowa rąk: trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w czasie zajęć szkolnych np. podczas sklejania modeli, rysowania schematów.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa

• Trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem.

• Uczeń brzydko i niechętnie rysuje, pisze mało czytelnie, zbyt mocno przyciska ołówek, długopis, ręka szybko się męczy, nie nadąża przepisywać tekst z tablicy nie nadąża z wykonaniem prac pisemnych podczas sprawdzianów.

Funkcje słuchowo- językowe

• Używanie niepoprawnych sformułowań pod względem gramatycznym.

• Trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, opisujących stosunki przestrzenne: nad–pod, za–przed, wewnątrz–na zewnątrz.

• Trudności z różnicowaniem podobnych głosek (z–s, b–p), myli wyrazy zbliżone fonetycznie.

• Trudności z językami obcymi: problemy z zapamiętywaniem słówek, prawidłową wymową.

• Trudności ze słuchaniem i z zapamiętywaniem instrukcji, poleceń, na przykład uczeń nie umie zapamiętać polecenia dłuższego lub bardziej złożonego, myli jego sens;

• Trudności z szybkim przypominaniem sobie nazw, nazwisk, z właściwym używaniem wyrazów w odpowiednim znaczeniu, na przykład pomimo bogatego słownictwa uczeń ma trudność z przypominaniem znanych sobie nazw, wykazuje niepewność (wahanie, niezdecydowanie) w stosowaniu odpowiedniego wyrazu.

Funkcje wzrokowe

• Trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji wzrokowej, spostrzegania przestrzeni i pamięci wzrokowej: przyroda–zła orientacja na mapie; geometria – błędne rysunki i obliczenia; rysunek uproszczony, schematyczny.

A ponadto obserwuje się:

• mylenie znaków i symboli matematycznych takich jak „+” i „x”, znaki mniejszości i większości;

• problemy z figurami geometrycznymi (np. z dostrzeganiem figur w układach przestrzennych);

• trudności z interpretacją symboli i odczytywaniem tabel;

• mylenie kierunków lewo–prawo, góra–dół;

• trudności w starannym i prawidłowym zapisywaniu cyfr w odpowiednich kolumnach;

Orientacja w przestrzeni i w czasie

• Zła orientacja na mapie, mylenie kierunków w przestrzeni.

• Odczytywanie liczb od prawej do lewej,

• Trudności z zapamiętywaniem terminów, dat w życiu codziennym.

• Problemy z określeniem chronologii zdarzeń, datowaniem wydarzeń np. historycznych oraz z zapamiętywaniem dat.

Pamięć i uwaga

Pamięć:

• ograniczona pamięć krótkoterminowa, co sprawia, że uczenie się faktów jest trudne;

• trudności w zapamiętywaniu definicji, słownictwa i list, wykazów, spisów (np. kolejność cyfr w numerze telefonicznym, lista zakupów);

• trudności w formułowaniu następstwa myśli w mowie, planowaniu i pisaniu wypracowań;

• przy udzielaniu odpowiedzi lub w swobodnych wypowiedziach pojawiają się trudności z odnalezieniu właściwego słowa;

• trudności w natychmiastowym odpowiadaniu na pytania;

• wolniejsze automatyzowanie się procesu uczenia się – nabywania umiejętności, sprawności;

• rudności w pamięciowym opanowaniu tabliczki mnożenia, alfabetu;

• trudności w zapamiętywaniu kolejności wykonywania czynności, na przykład układu gimnastycznego;

• trudności z zapamiętywaniem: wierszy, terminów;

• przekręcanie nazwisk i nazw.

Uwaga:

• trudności ze skupieniem uwagi przez dłuższy czas,

• w sytuacji stresu liczne błędy podczas pisania, które uczeń potrafi dostrzec dopiero po pewnym czasie, gdy skupi uwagę;

• trudności w robieniu więcej niż jednej rzeczy w danym czasie;

• nienadążanie w sytuacjach takich jak egzamin, test, klasówka.

Czytanie

Trudności w czytaniu:

• opóźnione tempo opanowania czytania w stosunku do rówieśników i dzieci o tym samym poziomie inteligencji;

• czytanie wolne, niedokładne i niepłynne;

• czytanie poprawne pod względem „technicznym”, ale bez zrozumienia;

• czytanie na głos bardzo nieporadne (powolne, liczne błędy, brak poprawnej intonacji, słabe rozumienie tekstu), wywołuje silny lęk;

• mylne odczytywanie wyrazów o podobnej budowie w języku ojczystym i obcym (np.: owoce – owce, parents – partners);

• odczytywanie wyrazów od tyłu (zwłaszcza krótkich wyrazów: od – do);

• niechęć do czytania;

Pisanie Pisanie – poprawność ortograficzna (w języku ojczystym i obcym)

• zapisywanie wyrazu w różny sposób w tej samej pracy pisemnej;

• opuszczanie, dodawanie i przestawianie liter w wyrazach;

• opuszczanie, podwajanie sylab lub wyrazów;

• mylenie liter podobnych, na przykład: b-d-p-g, w-m-n-u, l-t-ł.

Pisanie – tworzenie tekstu:

• trudności z pisaniem wypracowań, bardzo wolne tempo tworzenia zdań i tekstu, który zazwyczaj liczy od kilku do kilkunastu zdań;

• trudności w poprawnym stosowaniu wyrazów;

• niezbyt liczne błędy gramatyczne;

• trudności z pisaniem w języku obcym, pomimo że język mówiony może nie sprawiać żadnych problemów;

• trudności ze zmianą stylu pisania (sporządzania notatek), aby dostosować się do wymagań różnych nauczycieli.

Pisanie – kaligrafia:

– odręczne pismo jest nierówne, niestaranne, mało czytelne;

– pisanie może być dla ucznia czynnością żmudną, mozolną, wymagającą wielkiego wkładu wysiłku i pracowitości;

– wolne tempo pisania;

– szybkie męczenie się ręki;

– zbyt wolne przepisywanie z tablicy – dziecko nie nadąża z przepisywaniem, stąd braki w notatkach z lekcji (brakujące wyrazy lub całe linijki tekstu);

– trudności w szybkim sporządzaniu notatek podczas wykładu, gdyż dziecko nie potrafi słuchać i pisać jednocześnie

Artykuł na podstawie książki „Ryzyko dysleksji, problem i diagnozowanie”

M. Bogdanowicz, Wydaw. „Harmonia”, Wyd. I, Gdańsk 2002.